Table of Contents
نقش فیزیوتراپ‌ها
فیزیوتراپ‌ها دقیقا برای ارزیابی مشکلات حرکتی یا از دست دادن توانایی‌های حسی که می‌تواند در نتیجه یک سکته مغزی رخ دهد آموزش می‌بینند. فیزیوتراپ از طریق بازآموزی حرکتی، برای آموزش مجدد قابلیت‌های حرکتی و فعالیت‌های عملکردی مانند بلند شدن از حالت نشسته، راه رفتن و استفاده از دست درگیرِ عوارض سکته تلاش می‌کند.
هدف از فیزیوتراپی چیست؟
هدف از فیزیوتراپی در مراکز توانبخشی، دادن برنامه‌های مدون و طراحی‌شده جهت تسریع روند بهبودی بیمار است که طی شش ماه نخست پس از بروز سکته مغزی، بدن حداکثر پاسخ را به درمان‌های فیزیوتراپی بدهد.
پس در این مدت باید تلاش پیگیر و متمرکز جهت بازگشت اعمال مختل شده سیستم عصبی انجام گیرد تا معلولیت و ناتوانی فرد سکته کننده برطرف شود. البته باید توجه داشت که بازگشت اعمال بدن پس از گذشت شش ماه کاملا متوقف نمی‌شود، بلکه طی روند تدریجی تا مدت دو سال ادامه می‌یابد.
مثلا ممکن است فرد سکته‌ای به دلیل اختلال غیرقابل برگشت سیستم عصبی، حین راه‌رفتن دچار لنگیدن هم باشد، اما می‌توان با افزایش مسافت پیاده‌روی از میزان معلولیت کاست. سكته مغزی می‌تواند باعث ضعف يا فلج نیمی از بدن و مشكلات تعادل شود. فیزیوتراپی كمک می‌كند كه تا حد ممكن كنترل ماهیچه‌ها و حركت فرد به حالت عادی بازگردد.
فیزیوتراپی خیلی زود به دنبال سكته مغزی در منزل يا بيمارستان آغاز می‌شود. اگر فرد توانایی جابه‌جایی نداشته باشد، فيزيوتراپ از وضعیت مناسب آنها در تخت اطمینان حاصل می‌كند و وضعيت آنها را به طور منظم تغییر می‌دهد تا از خشک شدن ماهیچه‌ها و مفاصل جلوگیری كند.
اگر فردی كه دچار سكته مغزی شده است نمی‌تواند روی تخت يا صندلی بنشیند، فیزيوتراپ به او كمک می‌كند تا تعادل خود را حفظ كند. پس از این مرحله شخص می‌تواند با كمک بایستد و به آرامی راه برود.
درمان اندام‌های ضعیف يا فلج با حركات كوچک و ساده آغاز می‌شود. با پيشرفت شخص و قوی‌تر شدن او حركات پيچيده‌تر، آزمايش می‌شوند و او تشویق می‌شود تا هر دو سمت بدنش را به كار بگیرد. اين كار از استفاده بیش از اندازه از سمت سالم جلوگیری می‌كند.
درمان گرفتگی عضلات اين بیماران تلفیق انجام حركات نرمشی و مصرف داروهای ضداسپاسم می‌باشد. در صورتی كه گرفتگی عضلات رفع نشود انتخاب آخر جراحی خواهد بود كه روی مغز يا روی عضلات و مفاصل صورت می‌گيرد. جراحی موجب از بین رفتن درد و بازيابی برخی از حركات می‌شود.
به یاد داشته باشید كه درد خود را به پزشک اطلاع دهید تا برای برطرف كردن آن راهی پيدا كند. البته روش‌هایی وجود دارند كه با امتحان كردن آنها می‌توانيد درد خود را كاهش دهید. مثلا استفاده از كیسه آب گرم و نرمش‌های سبک، موجب كاهش درد می‌شوند.
اندام‌های ضعیف یا فلج را با قرار دادن در وضعیت مناسب يا با استفاده از آتل‌های مخصوص می‌توان در مقابل درد محفاظت كرد. درد شانه كه به علت تحمل وزن ناشی از دست فلج به وجود می‌آيد را می‌توان با قرار دادن دست روی یک بالش یا بالا نگه داشتن آن كنترل كرد.
چرا فیزیوتراپی بعد سکته مغزی ضرورت دارد؟
فیزیوتراپی بعد سکته مغزی به دلایل زیر مهم است:
- انعطاف پذیری سیستم عصبی بعد از سکته هدایت شده و کنترل شده نیست. فیزیوتراپیست خاصیت انعطاف پذیری (نروپلاستیسیتی) سیستم عصبی بعد از آسیب را در جهت صحیح هدایت می‌کند.
- در زمان‌های اولیه آسیب (به ویژه شش ماه اول)، نروپلاستیسیتی بیشتر است.
- فیزیوتراپیست باعث بهبود انعطاف پذیری در مفاصل (جهت جلوگیری از کوتاهی‌های عضلانی و خشکی مفاصل به علت بی‌حرکتی) براساس اصول علمی می‌گردد.
- درمان فیزیوتراپی براساس ارزیابی‌های اولیه و مجدد بیماران صورت می‌گیرد. از نظر یک فیزیوتراپیست هر بیمار سکته مغزی منحصر به فرد بوده و به درمان خاص خود نیاز دارد.
- فیزیوتراپیست به دلیل آگاهی از آناتومی عضلات اندام‌های فوقانی، تحتانی و تنه نقش مهمی در تنظیم یک برنامه درمانی موثر دارد.
- ارزیابی قدرت عضلات اندام‌ها به صورت فعال، به فیزیوتراپیست این امکان را می‌دهد که با توجه به وضعیت بیمار، او را از یک سطح پایین‌تر به یک سطح بالاتر ارتقاء دهد.
- فیزیوتراپیست به دلیل آشنایی با علم نوروآناتومی، نوروفیزیولوژی و علوم اعصاب با دیدگاه علم کنترل حرکتی (Motor Control) به بیمار می نگرد. علم کنترل حرکتی علاوه بر سیستم عضلانی، اهمیت ویژه‌ای برای سیستم عصبی درنظر می‌گیرد.
- فیزیوتراپیست موفق، برنامه اصلی خود را با توجه به وضعیت بیمار بر آموزش‌های حرکتی و تمرینات متمرکز می‌کند. سطح تمرینات با پیشرفت بیمار گسترده‌تر می‌شود.
- فیزیوتراپیست با شناختی که از کل مفاصل بدن و نوروفیزیولوژی دارد، وضعیت‌های صحیح ایستادن و راه رفتن را به بیمار و همراهان او آموزش می‌دهد. چرا که آموزش‌های غلط منجر به الگوهای حرکتی ناصحیح می‌گردد و در نهایت باعث اختلال در میزان بهبودی و کیفیت آن می‌شود.
- فیزیوتراپیست‌ها با تجربه‌ای که در درمان بیماران سکته مغزی دارند، نحوه انجام تمرینات عملکردی را با توجه به شرایط بیمار به او آموزش می‌دهند. تمرینات عملکردی باعث به کارگیری مفاصل بیشتری در یک عمل خاص می‌گردد و به تدریج با پیشرفت بیمار، سرعت تمرین و سطح آن افزایش می‌یابد.
- با توجه به این که در بسیاری از موارد ترمیم و بازسازی مغزی بعد از تروما و آسیب عروقی، از یک الگوی هدفمند پیروی نمی‌کند و گاها با ایجاد پدیده‌ای بنام اسپاستیسیتی (Spasticity) الگوهای غلطی را در اندام‌ها ایجاد می‌کند، فیزیوتراپیست با آگاهی از این مسئله از همان ابتدای درمان تا حد زیادی این حالت نامناسب را کنترل می‌کند.
- تنظیم یک برنامه منظم جهت افزایش هماهنگی (Coordination) و تعادل (Balance) میان گروه‌های عضلانی در وضعیت‌های مختلف که با توجه به شرایط و پیشرفت بیمار تغییر می‌یابد.
- تاکید بر ایجاد حرکات ارادی و افزایش سرعت عمل همراه با حداکثر دقت
- گسترش حرکات ارادی ازطریق تحریکات کلامی-بینایی و تفسیر حرکت قبل از انجام آن
- ایجاد انگیزه لازم و افزایش اعتماد به نفس از طریق تشویق با تحریک سیستم‌های هیجانی مغز
کدام عوامل بر کیفیت فیزیوتراپی در بیماران سکته مغزی موثر است؟
عوامل موثر بر میزان کیفیت درمان فیزیوتراپی در بیماران سکته مغزی عبارتند از:
- تاکید بر انجام تمرین (Exercise) طبق نظر فیزیوتراپیست
- آموزش صحیح تمرینات به بیمار و همراهان او طبق نظر فیزیوتراپیست
- درمان‌های دارویی طبق نظر متخصص مربوطه
- میزان همکاری بیمار
- تکرار تمرینات در منزل توسط بیمار و با همکاری خانواده فرد
- انگیزه و اراده بیمار
- سطح آسیب و میزان توانایی مغز جهت بازسازی مجدد
- سن و وزن بیمار
- وجود یا عدم اختلالات عضلانی-اسکلتی و بیماری‌های مفصلی
- وجود یا عدم بیماری قلبی-عروقی، بیماری تنفسی و بیماری‌های دیگر
- زمان کافی و طولانی فیزیوتراپی
- روحیه فرد و تلاش برای بهتر شدن
- میزان امید به زندگی
متخصص فیزیوتراپی با در نظر گرفتن نیازهای بیمار در موارد زیر به بیمار کمک می‌کند:
-
- تهیه برنامه مراقبت از بیمار به منظور بهبود شرایط و پیشگیری از عارضه‌های طولانی کننده دوران بهبود
- ارائه توصیه‌هایی مفید در خصوص حالت اندامی صحیح در زمان نشستن یا دراز کشیدن و وقفه بین زمان‌های حرکت
- تعیین زمان مناسب برخاستن از بستر بیماری و شروع به راه رفتن کردن و در صورت لزوم تعیین وسایل و تجهیزات لازم برای حرکت کردن یا حمایت از بیمار
- تشویق بیمار به مشارکت فعال در جلسه‌های فیزیوتراپی جهت بازآموزی الگوی طبیعی حرکت
- ارائه درمان‌هایی برای تقویت اعضاء بدن و آموزش شیوه مجدداً حرکت دادن بدن با حداکثر استقلال ممکن