بیماری ام اس یک بیماری بالقوه ناتوان‌کننده مغز و نخاع (سیستم عصبی مرکزی) است. در بیماری ام اس، سیستم ایمنی به غلاف محافظ (میلین) که رشته‌های عصبی را می‌پوشاند حمله می‌کند و باعث ایجاد مشکلات ارتباطی بین مغز و بقیه بدن می‌شود. در نهایت، این بیماری می‌تواند باعث آسیب دائمی یا زوال اعصاب شود. علائم و نشانه‌های ام اس بسیار متفاوت است و به میزان آسیب عصبی و اینکه کدام اعصاب تحت تاثیر قرار می‌گیرند، بستگی دارد.
Table of Contents
بیماری ام اس چیست؟
بیماری ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس یک بیماری سیستم عصبی مرکزی است که می‌تواند علائمی را در سراسر بدن ایجاد کند. اکثر متخصصان معتقدند که این یک وضعیت خود‌ایمنی است که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به بافت‌های طبیعی بدن حمله می‌کند. در بیماری ام اس، سیستم ایمنی به غلاف میلین حمله می‌کند.
با پیشرفت حمله، غلاف میلین ملتهب و به تدریج تخریب می‌شود و تکانه‌های الکتریکی بین مغز و سایر قسمت‌های بدن را مختل می‌کند. ضایعات ناشی از ام اس و در نتیجه اختلال در تکانه‌های عصبی در سراسر بدن، همان چیزی است که باعث بیشتر شدن علائم مرتبط با مولتیپل اسکلروزیس می‌شود.
مولتیپل اسکلروزیس (MS) مغز و نخاع را تحت تاثیر قرار می‌دهد و باعث ایجاد طیف گسترده‌ای از علائم بالقوه از جمله مشکلات بینایی، حرکت دست یا پا، اختلال در تعادل و بینایی می‌شود. این یک بیماری مادام العمر است که گاهی اوقات می‌تواند باعث ناتوانی جدی شود، اگرچه گاهی اوقات می‌تواند خفیف باشد.
انواع بیماری ام اس چیست؟
انواع بیماری ام اس را دانشمندان توصیف کرده‌اند که شایع‌ترین آنها شامل:
- ام اس عود کننده – فروکش کننده
- ام اس پیشرونده اولیه
- ام اس پیشرونده ثانویه
اما در سال‌های اخیر اجماع فزاینده‌ای وجود دارد که این‌ها انواع متمایز ام اس نیستند، بلکه در امتداد یک زنجیره هستند. در برخی نقاط، التهاب مشخصه غالب این بیماری است، در حالی که در برخی دیگر، تخریب عصبی که در آن آسیب‌های قدیمی به مغز و نخاع بدتر می‌شود، غالب است.
علائم بیماری ام اس
مولتیپل اسکلروزیس یک بیماری مزمن است که سیستم عصبی مرکزی یعنی مغز، نخاع و اعصاب بینایی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این می‌تواند منجر به طیف وسیعی از علائم در سراسر بدن شود. برخی از علائم بیماری ام اس عبارتند از:
- مشکلات در تعادل و راه رفتن
- بی‌حسی
- گزگز
- عدم تحمل گرما
- دوبینی
- تاری دید
- کوررنگی جزئی
- درد چشم
- از دست دادن جزئی یا کامل بینایی
- خستگی
- سرگیجه
- ضعف در یک طرف یا نیمه پایین بدن
- مشکلات تفکر، یادگیری و برنامه ریزی
- لرزش
- اسپاسم
- احساس شوک الکتریکی ناشی از حرکت دادن سر به روشی خاص
- اختلال در عملکرد جنسی
- مشکلات روده و مثانه
در بسیاری از موارد، علائم بیماری ام اس را می‌توان گاهی با دارو و گاهی با نوعی توانبخشی مانند فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی یا شناخت درمانی، درمان کرد. افراد مبتلا به ام اس که دارای خلق پایین و افسرده هستند، اغلب می‌توانند با همان انواع داروهای ضد‌افسردگی، روان‌درمانی و تغییرات سبک زندگی تغییرات مثبتی داشته باشند. علاوه‌بر‌این، علائم ام اس و شدت آن از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است. علائم همچنین می‌توانند از یک روز یا یک هفته بیایند و از بین بروند و همچنین در طول زمان به تدریج تغییر کنند.
علت بیماری ام اس
علت بیماری ام اس ناشناخته است و هیچ‌کس نمی‌داند چه چیزی باعث ایجاد واکنش ایمنی شده که منجر به ضایعات ام اس می‌شود. اما تصور می‌شود که ترکیبی از حساسیت ژنتیکی و علل محیطی برای شروع این بیماری ضروری است. برخی از محققان گمان می‌کنند که حمله ایمنی توسط انواع خاصی از عفونت‌های ویروسی ایجاد می‌شود.
همچنین در بررسی‌ها، مشاهده شده است که کمبود ویتامین D، چاقی، داشتن یک بیماری خود‌ایمنی، سیگار کشیدن خطر ابتلا به ام اس را افزایش می‌دهد.
اکثر افرادی که مبتلا به ام اس هستند هیچ فاکتور خطر شناخته شده‌ای ندارند. اما حتی داشتن یک دوقلو همسان مبتلا به ام اس، خطر ابتلا به ام اس را تنها ۲۰ تا ۴۰ درصد افزایش می‌دهد. بنابراین اگرچه داشتن سابقه خانوادگی ام اس تا حدودی خطر ابتلا به ام اس را افزایش می‌دهد اما ام اس یک بیماری ژنتیکی یا ارثی محسوب نمی‌شود.
عوارض بیماری ام اس در مردان و زنان
عوارض بیماری ام اس می‌تواند شامل موارد زیر شوند:
- اضطراب
- اختلال عملکرد مثانه و روده
- افسردگی
- اسپاستیسیته عضلانی
- درد
- اختلال عملکرد جنسی
- مشکلات خواب
- تغییرات شناختی مانند فراموشی یا نوسانات خلقی
یک فرد ممکن است پس از عود به طور کامل بهبود یابد یا ممکن است پس از آن علائم طولانی مدت داشته باشد. در‌حالی‌که استفاده از داروهای اصلاح کننده بیماری (DMDs) باید تعداد عودهای فرد را کاهش دهد.
به گفته انجمن ملی ام اس، اگرچه ام اس گاهی اوقات می‌تواند یک بیماری ناتوان‌کننده باشد، اکثر افرادی که به آن مبتلا هستند به شدت ناتوان نمی‌شوند. بسیاری از افراد مبتلا به ام اس قادر به حفظ تحرک خود با کمک وسایل کمکی مانند عصا هستند که اغلب با ویلچرهای موتوری برای مسافت‌های طولانی تکمیل می‌شود. حدود یک سوم افراد مبتلا به ام اس توانایی راه رفتن خود را به طور کامل از دست می‌دهند.
تشخیص بیماری ام اس چگونه است؟
تشخیص بیماری ام اس به طور کلی بر اساس سابقه علائم فرد، همراه با نتایج انواع آزمایشات پزشکی، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ارزیابی تعادل و هماهنگی
- ارزیابی بینایی
- ارزیابی عملکرد ذهنی
- آزمایش خون برای رد سایر شرایط
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی(MRI) برای تشخیص ضایعات مغزی معمول ام اس
- ارزیابی آب نخاع برای به دست آوردن مایع مغزی نخاعی، ممکن است حاوی موادی باشد که بیشتر در افراد مبتلا به ام اس یافت می‌شود.
تشخیص زودهنگام ام اس بسیار مهم است تا درمان زودهنگام با هدف کند کردن پیشرفت بیماری آغاز شود.
آیا بیماری ام اس کشنده است؟
ام اس به ندرت کشنده است، اگرچه مطالعات نشان داده‌اند که حداقل در کشورهای توسعه یافته، طول عمر افراد را حدود شش یا هفت سال کاهش می‌دهد. مطالعاتی که علل مرگ در میان افراد مبتلا به ام اس را بررسی کرده‌اند، عفونت‌های ریوی را به عنوان عامل اصلی مرگ بیش از حد در این جمعیت نشان داده‌اند.
درمان بیماری ام اس
ام اس غیر قابل درمان است، بنابراین تا آخر عمر باقی خواهد ماند، اما تعدادی از درمان‌ها می‌توانند به کنترل این بیماری کمک کنند. درمان آن اغلب شامل داروهای اصلاح کننده بیماری برای کاهش تعداد و شدت عودها در مبتلایان و کند کردن پیشرفت بیماری است. اما این داروها علائم ام اس را کنترل می‌کند.